Jak dbać o dziąsła przed i po zabiegu ekstrakcji zęba?

W dzisiejszych czasach leczenie stomatologiczne przeprowadzane jest zgodnie z ideą minimalnie inwazyjnego postępowania. Wiąże się to m.in. z leczeniem zębów dotkniętych chorobą nawet w zaawansowanym stopniu tak, by odroczyć lub zapobiec usuwaniu zębów. Jednak w niektórych przypadkach zabieg ekstrakcji, czyli usunięcia zęba, jest nieunikniony.

Kiedy konieczne jest usunięcie zęba?

Podejście minimalnie inwazyjne do leczenia stomatologicznego skupia się na tym, by utrzymywać zęby pacjenta w jamie ustnej tak długo, jak tylko jest to możliwe. Jednak mimo tego, istnieje szereg wskazań do ekstrakcji, czyli usuwania zębów, gdy niemożliwe jest ich bezpieczne utrzymanie w jamie ustnej z zachowaniem zdrowia ogólnego pacjenta.

Wskazania do ekstrakcji

Ekstrakcja zęba wskazana jest m.in w poniższych przypadkach:

• zęby chore (np. z bardzo rozległymi ubytkami próchnicowymi) - w przypadku, kiedy nie ma możliwości ich leczenia, a mają negatywny wpływ na zdrowie ogólne pacjenta
• zęby martwe - w przypadku braku możliwości ich leczenia endodontycznego (np. z powodów anatomicznych lub złego stanu tkanek zęba)
• zęby ruchome, będące konsekwencją ciężkiej i uogólnionej postaci zapalenia przyzębia (periodontopatii), które polega na utracie tkanki kostnej wokół zęba
• zęby nieprawidłowo położone - często stanowią wskazanie do ekstrakcji przed rozpoczęciem leczenia ortodontycznego; nieprawidłowe położenie zębów bywa także przyczyną urazu tkanek miękkich (dziąsła, policzków) - dotyczy to najczęściej nieprawidłowo położonych tzw. „zębów mądrości”, czyli „ósemek” (trzecich zębów trzonowych)
• zęby usuwane ze wskazań ortodontycznych - najczęściej usuwane są pierwsze zęby przedtrzonowe, czyli "czwórki", w celu poprawnego przeprowadzenia leczenia aparatami ortodontycznymi
• zęby zatrzymane - są wskazaniem do ekstrakcji, jeśli są przyczyną rozwoju stanu zapalnego bądź uszkadzają zęby sąsiednie; zęby zatrzymane mogą pozostać w kości, jeżeli nie stwarzają problemów i jeżeli są to zęby całkowicie zatrzymane u pacjentów powyżej 35. roku życia
• zęby nadliczbowe - są jednocześnie najczęściej zębami zatrzymanymi; mogą stanowić problemy funkcjonalne, anatomiczne i estetyczne
• zęby złamane - w przypadku, kiedy nie ma możliwości ich leczenia.

Czy ekstrakcja zęba jest bolesna?

Ekstrakcja zęba jest zabiegiem wykonywanym w znieczuleniu miejscowym, dzięki czemu nie odczuwa się bólu podczas zabiegu i bezpośrednio po nim.

Celem znieczulenia miejscowego jest zniesienie odczuwania bólu przy zachowanych innych odczuciach (np. dotyku, temperatury). Dzięki temu pacjent podczas zabiegu pozostaje w pełni świadomy, odczuwa dotyk i ucisk, które wykonuje lekarz za pomocą instrumentów chirurgicznych, ale nie odczuwa bólu.

W razie potrzeby po zabiegu można przyjąć lek przeciwbólowy w celu wydłużenia działania przeciwbólowego. Może to być jeden z ogólnodostępnych leków przeciwbólowych bez recepty lub lek przepisany na receptę, jeśli lekarz taki przepisał.

Czego spodziewać po ekstrakcji zęba? - wpływ na dziąsła

Bezpośrednio po zabiegu chirurgicznym dziąsła mogą krwawić i być obrzęknięte. Krwawiące dziąsła do kilkunastu godzin po zabiegu nie powinny być niczym niepokojącym. Jeśli krwawienie jest obfite lub utrzymuje się przez dłuższy czas, należy skontaktować się z lekarzem dentystą.

Naturalnym objawem, którego możemy się spodziewać, jest także ból dziąseł po usunięciu zęba. Powinien on ustąpić po ok. 3 dniach od zabiegu. W razie potrzeby można przyjąć leki przeciwbólowe, które zaleci lekarz dentysta.

Jak powinna wyglądać rana po ekstrakcji zęba?

W pierwszym etapie po usunięciu zęba możemy zaobserwować wypełniający się krwią zębodół. W ciągu kilku do kilkunastu minut w zębodole utworzy się charakterystyczny, galaretowaty skrzep, stanowiący naturalną, fizjologiczną barierę przed drobnoustrojami i zakażeniem. Skrzep jest niezbędny do prawidłowego procesu gojenia się rany. Niewytworzenie się skrzepu bądź jego utrata prowadzi do bolesnych dolegliwości, nazywanych „suchym zębodołem”.

Jak więc wyglądają zdrowe dziąsła? Powinny być one jasnoróżowe, nieobrzęknięte, niebolesne i nie powinny krwawić podczas codziennej higieny. Powrót dziąseł do zdrowia po usunięciu zęba zajmuje kilka (maksymalnie do 7-10) dni.

Jak szybko goi się dziąsło po ekstrakcji zęba?

Czynnikami wpływającymi na przebieg i trudność zabiegu, ale jednocześnie na jakość i szybkość gojenia dziąsła po ekstrakcji są:

• płeć,
• wiek,
• budowa ciała,
• ogólny stan zdrowia i higieny jamy ustnej pacjenta.

Silna budowa pacjenta (szczególnie mięśni żwaczy i mięśni policzkowych) czyni zabieg trudniejszym, ale zwykle gojenie jest szybsze i korzystniejsze niż u osób o drobnej budowie ciała. Podobnie u osób młodszych i ogólnie zdrowych gojenie zębodołu po „wyrwaniu” zęba będzie zachodziło szybciej.

Gojenie rany po ekstrakcji zależy także od jej wielkości i rozległości uszkodzenia okolicznych tkanek, a także obecności ewentualnego zakażenia i stopnia ukrwienia okolicy rany.

Wstępny proces gojenia się rany po ekstrakcji zęba zajmuje do ok. 7-10 dni. Przy gojeniu się rany kluczową rolę odgrywa tzw. ziarnina, pokryta powstającym tuż po zabiegu skrzepem. 

Czego nie robić po ekstrakcji, aby nie podrażnić bolącego dziąsła?

Bezpośrednio po zabiegu chirurgicznym należy przestrzegać kilku ogólnych zasad, aby przyspieszyć gojenie dziąsła po usunięciu zęba oraz aby zapobiec rozwinięciu się tzw. "suchego zębodołu".

Suche, bolesne zapalenie zębodołu to proces zapalny rozwijający się w 2-3. dobie po zabiegu. Jest to powikłanie pozabiegowe wywołane nieuformowaniem się lub rozpadem/usunięciem skrzepu, pełniącego funkcję naturalnej bariery ochronnej.

"Suchy zębodół" charakteryzuje się bardzo silnym bólem. Rana poekstrakcyjna jest bardzo wrażliwa na dotyk, jednak okolica rany i dziąsła nie są w stanie zapalnym. Leczenie "suchego zębodołu" trwa około 1-2 tygodnie.

Warto więc przestrzegać kilku prostych zasad, aby zadbać o tworzący się skrzep i gojącą się ranę po usunięciu zęba, a tym samym przeciwdziałać powstawaniu "suchego zębodołu".

1. Tampon umieszczony przez lekarza dentystę lub chirurga stomatologicznego należy przygryzać przez ok. 20-30 minut po zabiegu, a następnie należy go wypluć. Niewielkie krwawienie może utrzymywać się do kilkunastu godzin po zabiegu i nie należy się tym niepokoić.
   
   
2. Po zabiegu ekstrakcji pacjent nie powinien spożywać żadnych posiłków ani pić napojów przez 2 godziny, aby nie podrażnić świeżej rany, w której powstaje skrzep, a także aby uniknąć przygryzienia błony śluzowej policzka lub wargi po podanym znieczuleniu.
   
   
3. Przez kilka dni po zabiegu nie wolno palić papierosów ani pić alkoholu. Najlepiej unikać tych używek przez okres około 7 dni po ekstrakcji. Są to czynniki drażniące, wpływające negatywnie na proces gojenia.
   
   
4. Przez kilka dni po zabiegu zaleca się spożywanie miękkich, niewymagających intensywnego żucia pokarmów (zalecana dieta płynna, papkowata). Należy unikać ostrych potraw. Wraz z gojeniem się rany można stopniowo wracać do swoich przyzwyczajeń dietetycznych, przez kilka dni oszczędzając okolicę poekstrakcyjną.
   
   
5. Do utraty skrzepu (a - w konsekwencji - do rozwoju "suchego zębodołu") może prowadzić także podciśnienie, które powstaje w jamie ustnej. Nie należy zasysać śliny z zębodołu i nie pić napojów przez słomkę. Należy także zachować ostrożność podczas kichania (jeśli jest to możliwe, należy kichać z otwartymi ustami). Oprócz tego należy unikać nadmiernego wysiłku fizycznego bezpośrednio po zabiegu chirurgicznym.
   
   
6. Nie należy dotykać okolicy pozabiegowej. W pierwszej dobie po zabiegu należy unikać czynności pielęgnacyjnych jamy ustnej. W drugiej dobie po zabiegu można rozpocząć trzymanie (nie płukanie!) płynu antybakteryjnego w jamie ustnej. Płyn należy przelewać w jamie ustnej, przechylając głowę raz w jedną, raz w drugą stronę. Nie należy płukać jamy ustnej zbyt intensywnie. Od 2-3 doby po zabiegu okolicę poekstrakcyjną należy oczyszczać bardzo delikatnie przy użyciu miękkiej szczoteczki do zębów. Zaleca się zachować ostrożność podczas szczotkowania co najmniej do tygodnia po zabiegu.

Jakie produkty używać, aby mieć zdrowe dziąsła?

Po zabiegach chirurgicznych i periodontologicznych często zalecane są środki antyseptyczne, np. w postaci płukanek do jamy ustnej. Pomagają one wyeliminować drobnoustroje oraz zmniejszyć nieprzyjemne objawy stanu zapalnego.

"Złotym standardem" wśród środków antyseptycznych, czyli odkażających i niszczących drobnoustroje, jest chlorheksydyna. Chlorheksydyna redukuje przyrost płytki nazębnej, a ponadto wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze. Może być zalecana szczególnie w początkowym okresie gojenia, kiedy przeciwwskazane jest mechaniczne oczyszczanie rany poekstrakcyjnej za pomocą szczoteczki do zębów. 

Preparaty z chlorheksydyną przeznaczone są do krótkoterminowego stosowania - przez maksymalnie 14 dni. W przypadku płukanek z chlorheksydyną (np. meridol Chlorheksydyna 0,2%) zaleca się płukanie jamy ustnej przez ok. 1 minutę, 2 razy dziennie i nie częściej niż co 6 miesięcy (chyba że lekarz dentysta zaleci inaczej). Jest to preparat, który może być stosowany powyżej 12. roku życia wyłącznie po konsultacji z lekarzem lub lekarzem dentystą.

Dla pacjentów szukających długoterminowych rozwiązań oraz pragnących poprawić swoje nawyki higieniczne i zadbać o stan swoich dziąseł zaleca się preparaty zawierające w składzie związki działające hamująco na płytkę bakteryjną. Przykładem może być płukanka oraz pasta do zębów meridol z linii Complete Care. Mogą być one stosowane codziennie bez ograniczeń czasowych.

Bibliografia:

• Marzena Dominiak, Jan Zapała, Tomasz Gedrange, Podstawy chirurgii stomatologicznej, Edra Urban & Partner, 2016
• https://ptss.pl/studenci-pacjentom-3-postepowanie-po-ekstrakcji-czyli-zalecenia-po-usunieciu-zeba/
• https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-zebow/276502,suchy-zebodol
• Dorota Olczak-Kowalczyk, Joanna Szczepańską, Urszula Kaczmarek, Współczesna stomatologia wieku rozwojowego, Med Tour Press International, 2017
• Maria Barańska-Gachowska, Endodoncja wieku rozwojowego i dojrzałego. Tom II, Wydawnictwo Czelej, 2021
• https://tomaszlukasik.pl/branzowy-przeglad-nauki-22/