Afty w jamie ustnej - jakie są przyczyny i jak się ich pozbyć?

Niektóre zmiany w jamie ustnej mogą być uciążliwe i wyjątkowo bolesne. W skrajnych przypadkach uniemożliwiają spożywanie posiłków. Należy podkreślić, że podrażnienia w obszarze jamy ustnej sprawiają problemy i tymczasowo obniżają komfort życia, ale zazwyczaj są stosunkowo niegroźne. Wyjątkowo rzadko mogą być objawami poważniejszych chorób, takich jak nowotwór czy choroby ogólnoustrojowe. Warto jednak przyjrzeć się przyczynom powstawania zmian w jamie ustnej - w tym aft - i metodom ich leczenia.

Czym są afty i co je wywołuje?

Najczęściej spotykanymi bolesnymi zmianami w jamie ustnej są afty. To bolesne plamy o kolorze powłoki od żółtawej po białą, otoczone czerwoną obwódką. Następnie zmieniają się w owalne nadżerki. Występują częściej u kobiet niż mężczyzn. Ich etiologia często jest nieznana. Istnieją jednak czynniki ryzyka, które mogą przyczyniać się do powstawania nadżerek na błonie śluzowej jamy ustnej. Różne publikacje naukowe określają, że w ponad 45% przypadków afty występują rodzinnie, co sugeruje predyspozycje genetyczne. Dodatkowym czynnikiem jest występowanie zaburzeń odpowiedzi immunologicznej. Innymi przyczynami mogą być:

• stres,
• przemęczenie i niewystarczająca ilość snu,
• nietolerancje pokarmowe,
• choroby bakteryjne lub wirusowe,
• alergie,
• niedobory kwasu foliowego, witaminy B12, żelaza.

Kto jest narażony na afty?

Afty mogą pojawiać się w wyniku urazów mechanicznych. Czynnikami, które podrażniają błonę śluzową jest np. zbyt intensywny nacisk na szczoteczkę do zębów, twarde włosie i nieprawidłowa technika szczotkowania. Bardzo często podrażnienia wynikają też z użytkowania aparatów ortodontycznych lub protez zębowych, dlatego osoby je noszące lub niepoprawnie szczotkujące zęby są bardziej narażone na pojawianie się aft.

Naturalną ochronę dla błony śluzowej stanowi ślina. Skutkiem ubocznym niektórych przyjmowanych leków jest właśnie upośledzenie jej wydzielania, co prowadzi do suchości jamy ustnej i powstawania aft i nadżerek. Z tego też powodu pacjenci, którzy zażywają leki przeciwdepresyjne, przeciwhistaminowe lub obniżające ciśnienie krwi mogą mieć obniżoną ilość wydzielanej śliny i być w większym stopniu narażeni na pojawianie się aft. Szczególnie narażeni na owrzodzenia w jamie ustnej są pacjenci przyjmujący metotreksat, który wpływa na spowolnienie procesów regeneracyjnych nabłonka.

Co zrobić, gdy w jamie ustnej pojawią się bolesne zmiany?

Nieprzyjemne uczucia pieczenia i bólu zwykle znikają samoistnie w ciągu 2 tygodni. W tym okresie należy ograniczyć czynniki wywołujące podrażnienia błony śluzowej jamy ustnej. Oznacza to wyeliminowanie gorących, kwaśnych, słonych potraw i ostrych przypraw. Nie jest zalecane spożywanie gazowanych napojów.

Mimo występujących znacznych dolegliwości bólowych, należy zadbać o dobrą higienę jamy ustnej, aby zapobiec bakteryjnemu nadkażeniu ran. Do szczotkowania zębów poleca się używanie szczoteczki o miękkim i delikatnym włosiu, np. meridol® Ochrona Dziąseł lub meridol® Complete Care.

Pacjenci podatni na nawracające zapalenia błony śluzowej jamy ustnej powinni zweryfikować skład swojej pasty pod kątem obecności laurylosiarczanu sodu. Jest to środek pieniący, który może wywoływać podrażnienie. Niezbędne jest również regularne używanie nici dentystycznej do przestrzeni międzyzębowych i skrobaczki do języka. Stosowanie płynu przeciwbakteryjnego do płukania jamy ustnej jest opcjonalne. Należy wybierać płukanki bez zawartości alkoholu. Płukanie ust wodą po każdym posiłku również może przynieść chwilową ulgę.

Jeśli dolegliwości nie znikają samoistnie po 2-3 tygodniach lub nawracają, należy udać się na konsultację do lekarza dentysty. W przypadku podejrzenia innych chorób stomatolog może skierować pacjenta do lekarzy innych specjalności, takich jak laryngolog, gastroenterolog, reumatolog lub dermatolog.

Domowe sposoby na afty w jamie ustnej

Zazwyczaj zaleca się stosowanie gotowych preparatów miejscowych o działaniu osłaniającym, przeciwbólowym i regenerującym. Istnieje kilka naturalnych środków, które można zastosować w domu. Łagodzą ból związany z zapaleniem i wspomagają regenerację błony śluzowej. Wśród nich wyróżniamy płukankę zawierającą siemię lniane, rumianek i malwę. Nawracające i przewlekłe zmiany nie powinny zostać zlekceważone, dlatego nie należy odwlekać wizyty u dentysty.

Bibliografia:

• Renata Górska, Diagnostyka i leczenie chorób błony śluzowej jamy ustnej, Med Tour Press, 2011
• Tarakji B, Gazal G, Al-Maweri SA, Azzeghaiby SN, Alaizari N. Guideline for the diagnosis and treatment of recurrent aphthous stomatitis for dental practitioners. J Int Oral Health. 2015 May;7(5):74-80. PMID: 26028911; PMCID: PMC4441245.

Autorka artykułu lek. dent. Bogumiła Szeląg – ukończyła z wyróżnieniem kierunek lekarsko-dentystyczny na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi otrzymując nagrodę Rektora. Od początku studiów aktywnie zaangażowana w działalność Polskiego Towarzystwa Studentów Stomatologii. Organizatorka i uczestniczka akcji profilaktycznych. W kręgu jej zainteresowań znajduje się koncepcja stomatologii minimalnie inwazyjnej oraz interdyscyplinarne podejście do leczenia pacjentów. Entuzjastka popularyzowania tematów stomatologicznych.